50 zł Stanisław Leszczyński - Skarby Stanisława Augusta

"Skarby Stanisława Augusta" to wyjątkowa seria złotych i srebrnych monet kolekcjonerskich o nominałach 500 zł i 50 zł – odwzorowuje słynną osiemnastowieczną serię medalierską z wizerunkami królów Polski wykonaną na zlecenie Stanisława Augusta Poniatowskiego.

Królewskie medale powstawały w mennicy warszawskiej w latach 1791–1798. Ich twórcami byli dwaj wybitni medalierzy - Jan Filip Holzhaeusser i Jan Jakub Reichel. Medale były wzorowane na portretach namalowanych w latach 1768–1771 przez Marcella Bacciarellego do Pokoju Marmurowego w Zamku Królewskim w Warszawie.

Monety emitowane przez Narodowy Bank Polski są wiernymi replikami medali, zachowują średnicę i wysokość reliefu oryginałów. Dotyczy to portretów królewskich prezentowanych na rewersach monet. Odwrotne strony medali z życiorysami królów, umieszczone na awersach monet, zostały pomniejszone, ponieważ towarzyszy im otok z nazwą państwa, godłem Rzeczypospolitej, nominałem oraz rokiem emisji. Życiorysy monarchów, jak również napisy na awersach medali towarzyszące portretom władców, zredagowane są po łacinie. Ostatecznej redakcji tych tekstów dokonał zapewne sam król Stanisław August. Imiona monarchów w języku polskim umieszczone zostały na boku monet; tamże znajduje się nazwa serii „Skarby Stanisława Augusta”.

Dwudziesta druga moneta serii przedstawia Stanisława I Leszczyńskiego (1677–1766), który dwukrotnie obejmował tron polski, a ostatnie 30 lat długiego życia spędził jako książę Lotaryngii i Baru. Po wybuchu wojny północnej, gdy August II zrzekł się korony polskiej, z woli szlachty polskiej i króla szwedzkiego 12 lipca 1704 r. Stanisław został obrany na króla i koronowany 4 października 1705 r. Po klęsce Szwedów pod Połtawą w 1709 r. został zmuszony do emigracji, a na tron polski powrócił August II. Po jego śmierci, w 1733 r. odbyła się w Warszawie podwójna elekcja; 12 września, podczas pierwszej z nich, na króla został obrany Stanisław z poparciem Francji, a 5 października August III Sas z poparciem Rosji. Wybuchła wojna sukcesyjna o tron polski, w którą były zaangażowane obce mocarstwa (co dosadnie ilustruje powiedzenie „Jedni do Sasa, drudzy do Lasa”). W jej wyniku w styczniu 1736 r. Stanisław złożył koronę i z łaski króla francuskiego Ludwika XV osiadł w Lotaryngii. 

Na rewersie monety widnieje przeniesione z medalu popiersie króla (zapewne według obrazu Jana Bogumiła Plerscha) w lewym profilu, z krótkimi włosami zaczesanymi do tyłu, z wąsami, w kirysie i w płaszczu z futrzanym kołnierzem spiętym zaponą. 

Na awersie monety czytamy tekst z rewersu medalu (w tłumaczeniu): Król, wyniesiony na tron podczas szwedzkich zamieszek w Roku Pańskim 1705, ustąpił sile powracającego Augusta II. Po śmierci tegoż jednogłośnie wybrany Roku Pańskiego 1733. Ustępując przed przemocą, na podstawie traktatu wiedeńskiego Roku Pańskiego 1736 objął we władanie Lotaryngię. Filozof, dobroczyńca, pomny zawsze na ojczyznę, przypadkowymi płomieniami poparzony, umarł w Lunéville Roku Pańskiego 1766, w dniu 23 lutego, mając lat 89.