10 zł Zrzeszenie "Wolność i Niezawisłość", 75. Rocznica Powołania - Wyklęci przez Komunistów Żołnierze Niezłomni

Kolejna moneta wyemitowana przez Narodowy Bank Polski, poświęcona Żołnierzom Niezłomnym. 

Największa podziemna armia okupowanej przez Niemców Europy – Armia Krajowa – została rozwiązana 19 stycznia 1945 r. przez gen. Leopolda Okulickiego. Jednak wobec zagrożenia sowiecką opresją idea przyświecająca AK odrodziła się 2 września 1945 r. i powołała do życia Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość. 

Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość kontynuowało ideą Armii Krajowej. WiN składała się przede wszystkim z żołnierzy AK, przejęła także jej struktury organizacyjne. W odróżnieniu od AK organizacja miała charakter cywilny, ale posiadała też liczne oddziały zbrojne, szczególnie w okręgach białostockim, lubelskim i warszawskim. Była zatem organizacją wojskowo-polityczną. Dlatego kolejnych czterech komendantów WiN (w celu podkreślenia cywilnego charakteru używających również określenia „prezesi”): płk. Jana Rzepeckiego, płk. Franciszka Niepokólczyckiego, ppłk. Wincentego Kwiecińskiego i ppłk. Łukasza Cieplińskiego powinniśmy nazywać także komendantami AK.

Początkowo WiN chciała przeciwdziałać zwycięstwu wyborczemu komunistów w Polsce metodami politycznymi, informując wolny świat o ich zbrodniach, kłamstwach i fałszerstwach, ale wzmagający się sowiecki terror zmuszał także do kontynuowania walki zbrojnej. Oddziały partyzanckie chroniły ludność cywilną przed okupantem, wdzierały się do więzień, uwalniając aresztowanych Polaków, atakowały siedziby Urzędu Bezpieczeństwa, Milicji Obywatelskiej, walczyły z Korpusem Bezpieczeństwa Wewnętrznego, likwidowały funkcjonariuszy i agentów komunistycznej władzy.

Od wiosny 1948 r. organizacja znajdowała się pod kontrolą tzw. V Komendy WiN, która była prowokacją UB, w wyniku czego została do grudnia 1952 r. całkowicie rozpracowana (łącznie z delegaturą zagraniczną), pozbawiona środków do działania i rozbita. 1 marca 1951 r. w komunistycznym więzieniu przy ul. Rakowieckiej w Warszawie zostało zamordowanych strzałem w tył głowy siedmiu członków kierownictwa ostatniej niepodległościowej IV Komendy (Zarządu Głównego) WiN z ppłk. Łukaszem Cieplińskim na czele. W 2011 r., aby upamiętnić heroiczną postawę żołnierzy niepodległościowego i antykomunistycznego podziemia, ustanowiono oficjalne święto państwowe – 1 marca obchodzimy Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych.

Rewers monety prezentuje rozerwane kraty więzienne, co symbolicznie nawiązuje do działalności WiN.